بررسی وضعیت بالفعل بیابان زایی با تاکید بر تخریب منابع آب و کشاورزی بر اساس مدل ایرانیimdpa (مطالعه موردی: دشت ارسنجان)

چکیده: در حال حاضر بیابان زایی به عنوان یک معضل، گریبان گیر بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای در حال توسعه می باشد. بیابان زایی مشتمل بر فرآیند هایی است که هم زائیده عوامل طبیعی و هم به عملکرد نادرست انسان بر می گردد. ایران نیز به دلیل شرایط خاص اقلیمی و زمینی تحت تأثیر اغلب فرآیندهای بیابان زایی قرار دارد که برای بررسی آن نیاز به مطالعات دقیق می باشد، بر این اساس محققین برجسته کشور جهت کمی سازی معیارها و شاخص های تأثیر گذار بر روند بیابان زایی با توجه به زیست بوم های طبیعی و شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور اقدام به تدوین مدل ایرانی ارزیابی بیابان زایی (imdpa) نمودند. جهت بررسی شدت بیابان زایی منطقه دشت ارسنجان از مدل imdpa استفاده شد. مدل مذکور برای معرفی معیارها و شاخص های موثر در بیابان زایی دشت ارسنجان مورد استفاده قرار گرفت. در این مطالعه معیارهای آب و کشاورزی مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به شرایط منطقه برای هر معیار چندین شاخص در نظر گرفته شد. سپس نقشه نهایی بیابان زایی منطقه از تلفیق لایه ها به کمک میانگین هندسی تهیه شد. بدین ترتیب ارزیابی منطقه با استفاده از مدل مذکور با توجه به تجزیه و تحلیل های محلی می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد منطقه مورد مطالعه تحت دو کلاس متوسط و شدید بیابان زایی قرار دارد که سهم کلاس متوسط 4/44 درصد و سهم کلاس شدید6/55 درصد از کل مساحت منطقه می باشد. معیار آب با متوسط وزنی 17/2 و معیار کشاورزی با متوسط وزنی97/1 هر دو در کلاس متوسط بیابان زایی قرار می گیرند. از میان شاخص ها، شاخص سیستم های آبیاری، افت آب زیرزمینی، کاربرد نهاده ها و ماشین آلات (شدت کشاورزی پیشرفته)، به ترتیب با ارزش عددی 5/3، 2/3، 3 بیشترین تاثیر و شاخص های هدایت الکتریکی آب، عملکرد محصول و نسبت جذب سدیم به ترتیب با ارزش عددی 2،2/1،1 کمترین تاثیر را در بیابان زایی منطقه دارند. همچنین متوسط وزنی ارزش کمی شدت بیابان زایی برای کل منطقه مورد مطالعه 06/2 ds=محاسبه شد که براساس طبقه بندی ایرانی در کلاس متوسط قرار می گیرد.